Çocukların okula başlayana kadarki dönemde yaptıkları en önemli şey oyun oynamak ve bu şekilde yeni keşifler yaparak dünyayı tanımaya çalışmaktır. Okulun başlamasıyla birlikte hayatlarına, daha önceki döneme göre çok daha belirgin bir şekilde , sorumluluk kavramı girer. Artık hayatlarının merkezinde öğrenilmesi gereken konular, yapılması gereken ödevler, tekrar edilmesi gereken dersler ve güzel bir karne getirebilmek ya da iyi eğitim veren okullara girebilmek için geçilmesi gereken sınavlar vardır.

Sınav süreci, sadece çocuğun değil tüm ailenin yaşamını etkilemektedir. Çocuğumuzun girdiği sınavlarda başarılı olması, sınavlara yeterince hazırlanması kadar bu süreçteki psikoloji ile de yakından ilgilidir. Sınav kaygısı, motivasyon azlığı, ergenlik dönemi sorunları, sınavla ilgili daha önceki negatif deneyimler , eksik bilgi ve deneyim , sınav sonucuna ilişkin çok yüksek beklentiler, aile içi ilişkilerde sorunlar, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, özgül öğrenme bozukluğu, depresyon, sosyal fobi, takıntılar, öğrenme ve etkili çalışma stratejilerini bilmemeden kaynaklanan sorunlar çocuğun sınav başarısını etkiler.

Sınav kaygısı neyle ilişkilidir?
Bireyin sınava yüklediği anlamlar, sınavla ilgili zihinde oluşturulan imaj, sınav sonrası duruma ilişkin atıflar ve sınav sonrası elde edilecek kazanımlara verilen önem, sınav kaygısı oluşumu üzerinde etkilidir.Sınav kaygısı; öncesinde öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve başarının düşmesine yol açan yoğun kaygı olarak tanımlanır.

Sınav kaygısının belirtileri nelerdir?
Huzursuzluk, endişe, tedirginlik, sıkıntı, başarısızlık korkusu, çalışmaya isteksizlik, mide bulantısı, taşikardi, titreme, ağız kuruluğu, iç sıkıntısı, terleme, uyku düzeninde bozukluklar, karın ağrıları vs. bedensel yakınmalar, dikkat ve konsantrasyonda bozulma, kendine güvende azalma, yetersiz ve değersiz görme sık görülen belirtilerdir.

Çocuğunuz sınav kaygısı yaşıyor olabilir mi?
Çocuğunuz sınavdan bir önceki gece uyuyamıyorsa, sınavda heyecanlanıp çok iyi çalışmış olduğu ve bildiği halde başarılı olamıyorsa, sınav sırasında midesinde, karın bölgesinde gerilme ya da rahatsızlık oluyorsa, soğuk terleme ve baş ağrıları çekiyorsa, bildiklerini de unutuyorsa, dikkatsizlik yüzünden çok sayıda hata yapıyorsa sınav kaygısı yaşıyor olabilir.

Bir öğrencinin yüksek düzeyde sınav kaygısı yaşadığı nasıl anlaşılır?
• Düşüncelerini toparlayamama ve ifade edememe,
• Unutkanlık veya öğrendiklerini aktaramama,
• Dikkat ve konsantrasyon güçlüğü,
• Bilgileri anlamada güçlük çekme,
• Çarpıntı ve düzensiz kalp atışı,
• Düzensiz solunum ve solunumda güçlük,
• Ellerde titreme ve ateş basması hissi,
• Baş dönmesi,
• Kas yorgunlukları ve uyuşma,
• Terleme ya da üşüme
• Mide krampları ve baş ağrısı
• Gerginlik ve sinirlilik,
• Heyecan ve panik,
• Karamsarlık ve güvensizlik,
• Korku

Sınav Kaygısının etkileri nelerdir?
Öğrenilenleri aktaramama, okuduğunu anlamama, düşünceleri organize etmede zorluk, dikkatte azalma, sınavın içeriğine değil kendisine odaklanma, zihinsel becerilerde zayıflama , enerji azlığı, fiziksel rahatsızlıklar sınav kaygısının başlıca etkileridir. Sınav kaygısı gerçek dışı beklenti ve yorumlar içerdiğinden yanıltıcıdır. Öğrenciyi farkında olmadan kendi davranışını denetleyemez hale getirir.

Sınav Kaygısı neden oluşur?
Gerçekçi olmayan düşünce biçimlerine (olumsuz otomatik düşünce) sahip olmak kaygını oluşmasında en önemli süreçlerdir. Bunaltıya eğilimli kişilik yapısı (mükemmeliyetçi, rekabetçi) olanlarda daha sık görülür. Sosyal çevrenin beklentileri ve baskısı da önemli bir etkendir.
Öğrencilerin akademik başarılarını ölçmek amacıyla uygulanmakta olan sınav sistemine çocuklar birbirlerinden farklı şekilde tepki verirler. Bazı öğrenciler için sınava hazırlık ve sınav süreci eğitimin ‘olağan’ parçalarıdır. Dolayısıyla sınav performanslarını olumsuz yönde etkileyen bir sorun yaşamazlar. Bazı öğrenciler için ise sınava hazırlık ve sınav süreci oldukça kaygı vericidir. Bu çocuklarda başarısız olma korkusu o kadar yoğun yaşanır ki, sınav anında sahip oldukları bilgileri kullanmakta zorlanırlar. Buna bağlı olarak da sınav öncesindeki kötü senaryo gerçek olur: çalışmalarının karşılığında beklediklerinden daha düşük bir sonuç alırlar. Başarısız olma korkusunun başarısız olma ile sonlandığı bir kısır döngü oluşur. Bu kısır döngüye girmemek ya da performansı olumsuz etkileyen kaygıdan kurtulmak için sadece çocuklara değil ailelere ve öğretmenlere de görev düşmektedir.

Ailelere neler önerilmelidir?
Sınav döneminde anne babalar da en az çocuklar kadar kaygılıdır. Kaygı bulaşıcı bir duygudur. Sıklıkla aileler kendi kaygılarını çocuklarına yansıtmaktadırlar. Aile için sınavın ne anlam ifade ettiği, sınava yönelik tutum ve yaklaşımları önemlidir. Çocuktan yüksek beklentilerinin olması, ayrıntılarla aşırı uğraş sergilemeleri ve sınavı bir araç değil amaç olarak görmeleri sınav kaygısının oluşumunda oldukça önemlidir.
Ailenin bakış açısında değişim yaratmak ve beklenti düzeyini gerçekçi sınırlara indirmek temel girişimleri oluşturur.

• Kaygıyı yok etmeye çalışmayın,
• Onu ne kadar sevdiğinizi ona her zaman hissettirin,
• Gereğinden fazla fedakarlıktan kaçının ve bunları hatırlatmayın,
• Negatif motivasyondan uzak durun,
• Çocuğunuzu hiçbir zaman başka çocuklarla kıyaslamayın, örnek göstermeyin,
• Çocuğunuzdan beklentilerinizde gerçekçi olmaya çalışın,
• Çocuğa, sınavların onun kişiliğini değerlendiren bir ölçü olmadığı, kazanmak kadar kaybetmenin de hayatın bir parçası olduğu, hayatın sonu olmadığını anlatın,
• Zaman yönetimi konusunda çocuklara yardımcı olun,
• Sonuçtan bağımsız olarak gösterilen çabayı takdir edin,
• Geçmişte gösterilen başarıları hatırlatın,
• Sosyal becerilerini destekleyin.